ԺԱՄԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆ ԱՐՎԵՍՏԻ ՀԵՏ / ԳՐԱԿԱՆ & ՄՇԱԿՈՒԹԱՅԻՆ ՀԱՐԹԱԿ
Բերթան և Մաթիասը կիրակի օրերին միշտ գնում էին իրենց որդու մոտ։ Բերթան բուտերբրոդներ էր պատրաստում, թեյ էր լցնում թերմոսի մեջ և զգուշությամբ թղթե ժապավենով փաթաթում էր ավելը։ Համենայն դեպս աման էլ է վերցնում ու այդ ամենը դասավորում էր Մաթիասի պատրաստած պայուսակի մեջ։ Մաթիասը կնոջը տալիս էր վերարկուն, կա՛մ պլաշչ, կա՛մ ժակետ ու նրանք ծաղիկներ …
Այսօր մայրիկիս տարեդարձն է, և մենք՝ նրա զավակները, որոշել ենք փոքրիկ տոն կազմակերպել։ Կհավաքվենք, կխոսենք, մի կուշտ հաց կուտենք, իսկ նա կհիշի մեր մանկական չարաճճիությունները, կծիծաղենք, իսկ հետո կլռենք միասին․․․ Հայրս վաղուց չկա․․․ Մայրս սիրում է հոնի տնական հյութ, իսկ ես՝ ոչ։ Այդ կարմիր ըմպելիքի տեսքից անցյալի հիշողությունները հառնում ու օձի նման խեղդում են, …
Մերժելով ինքս ինձ, մերժելով սեփական կաշիս ես փորձում եմ փրկվել, որովհետև կաշին դավաճան է, սիրտը դավաճան է: Կաշվի տակ ցավն է ծորում, երկարում: Ցավը ճկվում է, խեղդում: Միջանցքները զուգահեռ ձգվում են մի տեսակ անհասկանալի. սպիտակ չէին ու սև էլ չէին, սև ու սպիտակ էին միաժամանակ: Մեկը քշտել էր թևքերը, հունցել էր արագ, ճկուն ու …
Ամռանը, երբ հաճախ կնոջս գործուղում են Կանադա, և ես մնում եմ մենակ փոքրիկ մեր բնակարանում, մադրիդյան եռուզեռը, մարդկային անդադար հոսքն ու քաղաքի վրա ծանրացած հեղձուցիչ օդը դառնում են անտանելի: Վերցնում եմ համակարգիչս, մեկ-երկու գիրք, ուսապարկիս մեջ լցնում եմ մի քանի օրվա համար նախատեսված հագուստ, գցում եմ այդ ամենը մեքենայիս բեռնախցիկն ու գործի գցում շարժիչը: …
Չորեքշաբթի է: Այսօր հրեշտակներին թույլատրված է իջնել երկիր: Այդպես էլ հրեշտակներից մեկը իր առաջին արյունը խմեց: Ասում են՝ արյան համը մինչ օրս տանջում է իրեն, իսկ Աստված դեռևս չի ներել նրան․․․ Չկա մի բան, որ կարող է ստիպել ենթարկվել այն ամենին, ինչ կատարվում է: Իսկ կատարվածը ոչինչ է ոչնչի դեմ:Երևի այսպես է լինում, երբ …
Գոռը միշտ նույն երազն էր տեսնում: Արդեն երեք տարի: Քայլում էր: Ուղղակի քայլում էր երազում: Քայլում էր աշնանը, ձմռանը, քայլում էր անձրևին, արևի տակ․․․ Քայլում էր ասֆալտին, խոտերի մեջ, ծովափի փափուկ ավազին: Ոտքը շարժում էր առաջ՝ առանց ճիգի, թեթև: Հետո՝ մյուսը․․․ Քայլում էր առավոտյան, գիշերը, կեսօրին: Ինչ-որ տենչ, ինչ-որ անբացատրելի ներշնչանք, ինչ-որ ներքին ցնծություն …
Խոզը մորթեցին առանց միջնեկի։ Նա շաբաթ իրիկունը չեկավ, գիշերը չեկավ, չեկավ առավոտը — ստիպված խոզը մորթեցին։ Քանի դեռ ջուրը տաքանում էր, քանի դեռ խոզը խանձվում էր կրակին, մայրը հույս ուներ, թե վերջին պահին միջնեկը կհասցնի կգա։ Մեծ որդին, որ գյուղում էր ապրում և փոքրը, որ քաղաքից եկավ — մինչն այն պահը, երբ արդեն ուշ …
Գյուղում ապրող երեխաների մաշկը, որքան վառվում ու կոշտանում է արևից, քամուց, հողից, նրանք այնքան քնքշանում, բարակում են ներսից, դառնում են զգայուն, դառնում են անպաշտպան. առանց մաշկի են դառնում: Նրանք՝ ամաչկոտ, արևի պաչիկները այտերին, մազերը` խառը, հորթը քշում են հանդից, որովհետև անձրև է և արագ են քշում, որ չթրջվի հորթը: Աշխարհն այլ ընթացք ունի,երբ ոտնաթաթդ …
Մանկությունս խառնել էի աղունին ու փռել արևի տակ չորանալու: Հանկարծ ինձնից թաքուն վերցրի մի բուռ ցորնահատ ու պահ տվի ամռան տաք սևահողին։ ․․․Գարունքվա «կապը կտրած» հավը քուջուջ էր անում։ Մի քանի ծլած ցորեն գտավ։ Կտուցն աջ ու ձախ տանելով՝ սկսեց առանձնացնել ծլերի բարալիկ ու խճճված ոստերը։ Մեկեն հիշեցի իմ թաղած հատիկները։ Վեր թռա։ …
26 մայիսի 1978 Մաշա, հոգի՛ս, սա այսօրվա իմ երկրորդ նամակն է: Ավելի ճիշտ՝ սա քեզ ուղղված մի թերթ է օրագրից: Այս մեկն էլ անշուշտ ուղարկելու եմ քեզ: Թեկուզ մենախոսելով, միակողմանի, բայց գոնե զրույց է, և ավելին է ինձ համար, քան սոսկ զրույցը: Դու հիմա խուլուհամր ու կույր ես իմ հանդեպ, և ասես …