Ջոն Չիվըր․ «Անհայրենիք կինը»․ պատմվածք

Ես տե­սա նրան գար­նա­նը` դե­պի Կամ­պի­նո ուղ­ևոր­վող եր­րորդ և չոր­րորդ գնացք­նե­րի միջև ընդ­միջ­ման ժա­մա­նակ: Գե­ղե­ցիկ ու հանգս­տա­վետ այդ ճա­նա­պար­հին նրան ըն­կե­րակ­ցում էր մի մո­րու­սա­վոր տղա­մարդ՝ գրաֆ դե Կապ­րան, որն ըմ­բոշխ­նում էր կամ­պա­րին` ի դեմ  հե­ռուստ տա­րած­ված լեռ­նե­րի ու դրան­ցից էլ վեր կու­տակ­ված խո­ժո­ռա­դեմ ամ­պե­րի, ո­րոնք մեզ մոտ կվկա­յեին ե­րե­կո­յան մի այն­պի­սի կա­տա­ղի փո­թոր­կի մա­սին, որ ծա­ռեր պի­տի կոր­ծա­ներ, իսկ այս­տեղ ոչն­չի մա­սին էլ չէին նա­խան­շում: Հա­ջորդ ան­գամ ես տե­սա այդ կնո­ջը Կիցբ­յու­հե­լում՝ Թե­ներ­հո­ֆում, որ­տեղ մի ֆրան­սիա­ցի տղա­մարդ եր­գում էր ա­մե­րիկ­յան կով­բոյ­նե­րի եր­գեր, իսկ հան­դի­սա­տես­նե­րի թվում,  ա­սում էին, նաև Նի­դեռ­լանդ­նե­րի թա­գու­հին էր: Սա­կայն լեռ­նե­րում այդ կնո­ջը եր­բեք չտե­սա ու իմ կար­ծի­քով նա չէր էլ ե­կել՝ դա­հուկ­նե­րով սա­հե­լու, այլ այ­լոց պես վա­յե­լե­լու մարդ­կանց ըն­կե­րակ­ցութ­յունն ու նրանց հետ հա­մա­տեղ զգա­յե­լու կյան­քի հու­զա­ռատ ակն­թարթ­նե­րը: Ո­րոշ ժա­մա­նակ անց  նրան տե­սա Լի­դո­յում, ա­վե­լի ուշ՝ Վե­նե­տի­կում: Մի ա­ռա­վոտ, երբ  գոն­դո­լով գնում էի կա­յա­րան, նա Գ­րիտ­տի-ի[1] պատշ­գամ­բում նստած  սրճում էր: Ես տե­սա նրան Էր­լում՝ միս­տե­րիա­յի ժա­մա­նակ, ա­վե­լի ճիշտ՝ ոչ թե հենց թա­տե­րա­խա­ղի ըն­թաց­քում, այլ գյու­ղա­կան պան­դո­կում, երբ ընդ­միջ­մա­նը բո­լո­րը գնում են՝ մի բան ու­տե­լու: Տե­սա այդ կնո­ջը նաև Պիաց­ցա դի Սիե­նա­յում, երբ այն­տեղ ձիե­րի ցու­ցադ­րութ­յուն-վա­ճառք էր, նույն տար­վա աշ­նա­նը՝ Տ­րե­վի­զո­յում, երբ բարձ­րա­նում էր դե­պի Լոն­դոն չվող ինք­նա­թի­ռը: Փ­չոց:

Ա­սենք այդ ա­մե­նը կա­րող էր նաև ի­րա­կա­նում պա­տա­հած լի­նել: Նա մեկն էր այն ան­խոնջ թա­փա­ռաշր­ջիկ­նե­րից, ո­րոնք ա­մեն գի­շեր ե­րա­զում տես­նում են սենդ­վիչ­ներ՝ պատ­րաստ­ված խո­զա­պուխ­տով, հազարի թեր­թիկ­նե­րով և շեր­տա­տած լո­լի­կով: Նա ծնուն­դով հյու­սի­սա­յին մի փոք­րիկ քա­ղա­քից էր, որ­տեղ զբաղ­վում էին փայ­տի ար­տադ­րութ­յամբ ու մշակ­մամբ, պատ­րաս­տում փայ­տե գդալ­ներ, մի այն­պի­սի մե­կու­սի վայ­րից, որ­տեղ ազ­գա­յին պատ­կա­նե­լութ­յունն ա­սես վա­ղուց կորց­րել էր իր կար­ևո­րութ­յու­նը: Այ­դու­հան­դերձ, նրա թա­փա­ռիկ կյան­քին նպաս­տող այլ պատ­ճառ­ներ կա­յին: Հայ­րը առևտ­րա­կան գոր­ծա­կալ էր և­ աշ­խա­տում էր Թոն­քին ըն­տա­նի­քին պատ­կա­նող հսկա­յա­կան գոր­ծա­րա­նում: Վեր­ջին­նե­րիս ու­նեց­ված­քը շատ մեծ էր և տա­րած­ված էր մի քա­նի շրջան­նե­րում, իսկ նրանց ա­մուս­նա­լու­ծութ­յան գոր­ծըն­թաց­նե­րը լու­սա­բան­վում էին քա­ղա­քա­յին թեր­թե­րի ա­ռա­ջին է­ջե­րում:  Ե­րի­տա­սարդ Մար­չընդ Թոն­քի­նը, մեկ ա­միս անց­կաց­նե­լով այն­տեղ՝ բիզ­նե­սին ծա­նո­թա­նա­լու հա­մար, սի­րա­հար­վեց Էն­ին: Էն­ը բա­րե­տես աղ­ջիկ չէր, սա­կայն  հա­մեստ էր ու պար­կեշտ, հատ­կութ­յուն­ներ, որ նա չկորց­րեց ողջ կյան­քի ըն­թաց­քում: Տար­վա վեր­ջին նրանք ա­մուս­նա­ցան: Չ­նա­յած հսկա­յա­կան հարս­տութ­յա­նը՝ Թոն­քին­նե­րը  երբ­ևէ այն չէին ցու­ցադ­րում, և­ ե­րի­տա­սարդ զույ­գը հա­մես­տո­րեն բնակ­վում էր Ն­յու Յոր­քին մոտ գտնվող մի փոք­րիկ քա­ղա­քում: Մար­չընդն  աշ­խա­տում էր Ն­յու Յոր­քի ի­րենց ըն­տա­նե­կան հիմ­նար­կում: Ն­րանք ու­նե­ցան մեկ ե­րե­խա և  ապ­րե­ցին ա­մուս­նա­կան կյան­քի գոհ ու անվր­դով վեց տա­րի: Ա­մեն ինչ փոխ­վեց մի խո­նավ  ա­ռա­վոտ. այդ օ­րը Մար­չըն­դը, որ գործ­նա­կան հան­դի­պում ու­ներ Ն­յու Յոր­քում, ցան­կա­նում էր հաս­նել ա­ռա­վոտ­յան գնաց­քին և պ­լա­նա­վո­րել էր նա­խա­ճա­շել քա­ղա­քում: Մո­տա­վո­րա­պես ժա­մը յոթն էր, երբ նա համ­բու­րեց էն­ին և դուրս ե­կավ: Էնը դեռ պառ­կած էր ան­կող­նում և­ ա­կանջ էր դնում մե­քե­նա­յի շար­ժի­չի միա­նա­լու ձայ­նին: Հե­տո նա լսեց, թե ինչ­պես ա­մու­սի­նը բա­ցեց տան դուռն ու ներք­ևից ձայ­նեց, որ մե­քե­նան ոչ մի կերպ գոր­ծի չի ընկ­նում, արդ­յոք նա կա­րող է ի­րեն հասց­նել կա­յա­րան: Ժա­մա­նակ չկար հագն­վե­լու. էնը ժա­կե­տը գցեց ու­սե­րին, դուրս ե­կավ ու իր մե­քե­նա­յով ա­մու­սին­նե­րը շտա­պե­ցին դե­պի կա­յա­րան: Ն­րա մերկ մար­մի­նը՝ շղարշ­ված թա­փան­ցիկ գի­շե­րազ­գես­տով, մա­սամբ քո­ղարկ­ված էր ժա­կե­տով: Մար­չըն­դը նրան համ­բու­րեց բա­ժան­ման պա­հին և խոր­հուրդ տվեց հնա­րա­վո­րինս շուտ հագն­վել: Էն­նը հետ­դար­ձի ճամ­փին էր, երբ հան­կարծ Էլ­վիվզ Լեյ­նի և Հիլլ Սթ­րի­թի խաչ­մե­րու­կում մե­քե­նա­յի վա­ռե­լան­յու­թը վեր­ջա­ցավ:

Մե­քե­նան կանգ­նած էր ու­ղիղ Բիր­դընս­նե­րի տան դի­մաց, և Էն­ը գի­տեր, որ նրանք ի­րեն կտա­յին վա­ռե­լան­յութ կամ գո­նե վե­րար­կու տուն հաս­նե­լու հա­մար: Նա ազ­դան­շան տվեց մեկ ան­գամ, եր­կու, ե­րեք, մինչև հան­կարծ հի­շեց, որ Բիր­դընս­նե­րը Նաս­սաում են: Միակ բա­նը, որ կա­րող էր ա­նել, հաշ­վի առ­նե­լով իր ան­վա­յե­լուչ տես­քը, մե­քե­նա­յում սպա­սելն էր, մինչև մի բա­րե­հո­գի տան­տի­կին գար և­ ա­ռա­ջար­կեր իր օգ­նութ­յու­նը: Ա­ռա­ջինն ան­ցավ Մե­րի Փե­մը, ու չնա­յած Էն­ը ձեռ­քը եր­կար թա­փա­հա­րեց, բայց նա չգի­տես ին­չու չտե­սավ:  Հե­տո  սրըն­թաց ան­ցավ Ջու­լիա Ո­ւի­դը, բայց նա շտա­պում էր Ֆ­րեն­սի­սին հասց­նել կա­յա­րան, ուս­տի դժվար թե տես­ներ Էն­ին: Հա­ջոր­դը Ջեք Բըր­դընն էր՝ գյու­ղի հայտ­նի կնա­մո­լը, որ ա­ռանց որ­ևէ ազ­դան­շա­նի կամ խնդրան­քի, (Էն­ը եր­բեք չէր դի­մի նրան) ա­սես մագ­նի­սա­կան ձգո­ղա­կա­նութ­յամբ մո­տե­ցավ մե­քե­նա­յին և­ ա­ռա­ջար­կեց իր օգ­նութ­յու­նը: Նս­տե­լով Բըր­դը­նի մե­քե­նան՝ նա սկսեց հի­շել լե­դի Գո­դի­վա­յի ու սուրբ Ագ­նե­սի[2] մա­սին հյուս­ված լե­գենդ­նե­րը: Ու­րիշ ի՞նչ կա­րող էր ա­նել: Ա­մե­նա­վատն այն էր, որ նա չէր կա­րո­ղա­նում հաղ­թա­հա­րել կի­սա­քուն ստվե­րա­խա­ղը և կա­տար­յալ արթ­նութ­յամբ դի­մա­վո­րել ցե­րե­կա­լույ­սը: Օրն էլ, սա­կայն, մռայլ էր, ծանր ու ճնշող՝ նման սար­սափ ե­րազ­նե­րի ե­ղա­նա­կին: Թոն­քին­նե­րի տու­նը խիտ մա­ցա­ռուտ­նե­րով ա­սես թաքն­ված լի­ներ ճա­նա­պար­հից: Երբ Է­նը մե­քե­նա­յից դուրս ե­կավ, գլխի թեթև շար­ժու­մով շնոր­հա­կա­լութ­յուն հայտ­նեց Ջեք Բըր­դը­նին: Վեր­ջինս հետ­ևեց նրա քայ­լե­րին ու հենց մի­ջանց­քում տի­րեց նրան: Այդ նույն ժա­մա­նակ Մեր­չըն­դը տուն վե­րա­դար­ձավ՝ իր պորտ­ֆե­լը վերց­նե­լու:

Նա լքեց տու­նը, և Էն­նը այլևս չտե­սավ ա­մուս­նուն: Վեր­ջինս տա­սը օր անց  մա­հա­ցավ սրտի կաթ­վա­ծից Ն­յու Յորքի հյու­րա­նո­ցում: Մեր­չըն­դի ծնող­նե­րը Է­նին մայ­րա­կան խնամ­քից զրկե­լու հայ­ցով դի­մե­ցին դա­տա­րան: Դա­տա­վա­րութ­յան ըն­թաց­քում նա մեծ սխալ թույլ տվեց՝ որ­պես ար­դա­րա­ցում ա­սե­լով, թե իր ա­րար­քի պատ­ճա­ռը օ­դի բարձր խո­նա­վութ­յունն էր: Շու­տով քա­ղա­քա­յին թեր­թե­րի ա­ռա­ջին է­ջե­րին հայտն­վեց և­ ամ­բողջ երկ­րով մեկ տա­րած­վեց «Այդ ես չէի, խո­նա­վութ­յունն էր» խո­րա­գի­րը: «­Խո­նավ Ի­զա­բել­լա». այս­պես էր այն եր­գի ա­նու­նը, ո­րը շու­տով հայտ­նի դար­ձավ և սկ­սեց ա­մե­նուր հե­տապն­դել Է­նին:

Օ՜հ, միասեր Իզաբելլա

Երբ երկինքն է պարզկա..

Ոչ ոքի համբույր չի տա,

Բայց թե հանկարծ անձրևի,

Նրա սիրուց թող ու փախի:

Դա­տա­վա­րա­կան ըն­թաց­քի կե­սից նա ինք­նա­կամ հրա­ժար­վեց իր ի­րա­վունք­նե­րից, սկսեց դնել մուգ ակ­նոց ու ու­րի­շի անձ­նագ­րով հե­ռա­ցավ Ջե­նո­վա՝ հե­ռու այն հա­սա­րա­կութ­յու­նից, որ­տեղ բա­րո­յա­կա­նութ­յան խստա­գույն ըն­կա­լու­մը զու­գակց­վում էր գռե­հիկ հու­մոր­նե­րով:

Փող ու­ներ, որ­քան ու­զես, ուս­տի նրա տա­ռա­պան­քը լոկ հո­գե­կան փնտրտուքների ար­տա­հայ­տութ­յունն էր. նրա հո­գին էր այր­վել և հի­շո­ղութ­յու­նը լի էր դառ­նութ­յամբ: Ա­մե­նը, ինչ գի­տեր կյան­քի մա­սին, ա­սես ա­պա­ցու­ցում էր, որ ին­քը ու­ներ ներ­ման ի­րա­վունք, որն այդ­պես էլ չշնորհ­վեց: Օվ­կիա­նո­սից այն կողմ գտնվող հայ­րե­նի­քը կա­յաց­րել էր իր բա­րո­յա­կան դա­տավ­ճի­ռը, ո­րը, ըստ Է­նի, ա­նո­ղոք էր ու ան­մարդ­կա­յին: Իրեն դարձ­րել էին քա­վութ­յան նո­խազ, գա­մել էին ա­նար­գան­քի սյու­նին, և քա­նի որ ին­քը ան­կեղծ էր ու հո­գով մա­քուր, ա­պա նման մո­տե­ցու­մը խիստ զայ­րա­ցու­ցիչ էր իր հա­մար: Հայ­րե­նի­քը լքե­լը նա հիմ­նա­վո­րում էր ոչ թե ներմ­շա­կու­թա­յին, այլ բա­րո­յա­կան պատ­ճառ­նե­րով: Եվ եվ­րո­պա­կան կնոջ կեր­պա­րին տուրք տա­լը իր դժգո­հան­քի ու բո­ղո­քի պար­զո­րոշ ար­տա­հայ­տութ­յունն էր  այն վի­րա­վո­րան­քի դի­մաց, որ հասց­րել էին ի­րեն հայ­րե­նի ե­զեր­քում:  Ողջ Եվ­րո­պա­յով դե­գե­րում­ներն ա­վարտ­վե­ցին, երբ նա վեր­ջա­պես Տա­վո­լո-­Կալ­դա­յում գնեց շքեղ ա­ռանձ­նա­տուն, որ­տեղ և սկ­սեց անց­կաց­նել տար­վա մեծ մա­սը: Նա ոչ միայն կա­տար­յալ տի­րա­պե­տեց ի­տա­լե­րե­նին, այլև սո­վո­րեց այն կո­կոր­դա­յին ձայ­ներն ու ձեռ­քե­րի շարժումները, ո­րոն­ցով սո­վո­րա­բար ու­ղեկց­վում էր ի­տա­լա­ցի­նե­րի խոսք-զրույ­ցը:  Ա­տամ­նա­բույ­ժի ա­թո­ռին նստած՝ նրա շուր­թե­րից դուրս էր թռչում ի­տա­լա­ցի­նե­րին բնո­րոշ «այ- այ»-ը ա­մե­րիկ­յան  «ouch-ի»  փո­խա­րե­ն, նաև սո­վո­րել էր ա­նօ­րի­նակ նրբութ­յամբ ձիա­բո­ռը հե­ռաց­նել իր գի­նու բա­ժա­կից: Էն­ը սե­փա­կա­նա­տի­րոջ նա­խան­ձախնդ­րութ­յամբ էր վե­րա­բեր­վում իր դրութ­յա­նը՝ տա­րագ­րութ­յու­նը հա­մա­րե­լով իր տի­րույ­թը, ո­րը ձեռք էր բե­րել մեծ տա­ռա­պան­քի գնով: Եվ օ­տա­րազ­գի­նե­րի շուր­թե­րից հնչող ի­տա­լե­րե­նը գրգռում էր նրա լսո­ղութ­յու­նը:

Էն­ը հիաս­քանչ ա­ռանձ­նա­տու­նը ու­ներ՝ կաղ­նի­նե­րի սա­ղարթ­նե­րին թա­ռած սո­խակ­նե­րը եր­գում էին, պար­տե­զի շատր­վան­նե­րը կար­կաչ­յու­նով խա­ղում. իսկ նրա մա­զե­րը փայ­լում էին բրոն­զի հենց այն ե­րանգ­նե­րով, որն այդ տա­րի  նո­րաձև էր Հ­ռո­մում: Կանգ­նած եր­կա­րա­վուն պատշ­գամ­բում՝ նա ող­ջու­նում էր իր հյու­րե­րին ա­սե­լով՝ Ben tornati! Quanta piacere![3] : Սա­կայն այս կեր­պա­րին  պա­կա­սում էր  բնա­կա­նութ­յու­նը` նման ար­տան­կա­րի, ո­րը մե­ծաց­նե­լիս չնչին թե­րութ­յուն­ներն իսկ տե­սա­նե­լի են դառ­նում, և­ այն կորց­նում է ո­րա­կը:  

Իր ժա­մա­նա­կի մեծ մա­սը Էն­ը անց­կաց­նում էր այն մարդ­կանց ըն­կե­րակ­ցութ­յամբ, ո­րոնք նրա նման ի­րենց հա­մա­րում էին բա­րո­յա­կա­նութ­յան հեղ­ձու­ցիչ ու ճնշող մթնո­լոր­տի զո­հեր: Ն­րանց հա­յաց­քը մշտա­պես դե­պի ծո­վու­ղի­ներն էր՝ հայ­րե­նի­քից հե­ռու-հե­ռու տա­նող: Նա կյան­քի  այս­պի­սի հա­րա­շարժ ըն­թաց­քի հա­մար ստիպ­ված էր  վճա­րել միայ­նութ­յամբ: Այն ըն­կեր­նե­րը, ո­րոնց պլա­նա­վո­րել էր տես­նել Վիս­բա­դե­նում, հան­կարծ մեկ­նում էին՝ ա­ռանց որ­ևէ հաս­ցե թող­նե­լու: Սկ­սում էր փնտրել նրանց Հայ­դլ­բուր­գում, Մ­յուն­խե­նում, սա­կայն ա­պարդ­յուն: Պ­սա­կադ­րութ­յան հրա­վեր­նե­րը և­ ե­ղա­նա­կի մա­սին հայ­տա­րա­րութ­յուն­նե­րը ան­սահ­ման կա­րո­տով հի­շեց­նում էին նրան իր հայ­րե­նի տու­նը: Նա շա­րու­նա­կում էր հղկել եվ­րո­պա­ցի կնոջ իր կեր­պա­րը, և դա նրան հիա­նա­լիո­րեն հա­ջող­վում էր: Էն­ը հի­վան­դա­գին դյու­րազ­գա­ցութ­յամբ էր վե­րա­բեր­վում ան­գամ ա­մե­նաանն­շան քննա­դա­տութ­յա­նը և տա­նել չէր կա­րո­ղա­նում, երբ ի­րեն նա­յում էին որ­պես զբո­սաշր­ջի­կի :

Սեպ­տեմ­բեր­յան մի շոգ կե­սօր էլ՝ վե­նե­տիկ­յան սե­զո­նի ա­վար­տին, նա նստեց դե­պի Հ­ռոմ մեկ­նող գնացք: Քա­ղաքն ա­սես պա­րուր­ված էր գի­շե­րա­յին նիր­հով ու կյան­քի միակ նշան­նե­րը զբո­սաշր­ջա­յին ավ­տո­բուս­ներն էին, որ փու­թե­ռանդ անց­նում էին փո­ղոց­նե­րով՝ դառ­նա­լով քա­ղա­քա­յին տնտե­սութ­յան ան­քակ­տե­լի մա­սը, ինչ­պես ջրա­տար խո­ղո­վակ­ներն ու մա­լու­խա­ցան­ցե­րը: Իր ու­ղե­բեռ­նե­րի ան­դոր­րա­գի­րը բեռ­նակ­րին տա­լով՝ Էն­նը սկսեց նկա­րագ­րել նրան իր ճամպ­րուկ­նե­րը: Ու չնա­յած իր սա­հուն ի­տա­լե­րե­նին՝ ե­րի­տա­սար­դը ա­սես բռնաց­րեց նրան ու քթի տակ ինչ-որ բա­ներ մրթմրթաց ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի մա­սին, որ նրանք ա­մե­նուր այն­քան շատ են: 

Էն­ը զայ­րա­ցավ:

— Ես ա­մե­րի­կու­հի չեմ,- կտրուկ ա­սաց նա:

— Կ­նե­րե՛ք, սին­յո­րա,  ա­սաց նա: — Այդ դեպ­քում ո՞րն է Ձեր հայ­րե­նի­քը:

— Հույն եմ,- ա­սաց Է­նը:

Եվ նույն պա­հին, ապ­շած իր ող­բեր­գա­կան ու հրե­շա­վոր ստից, ինքն իր ներ­սում ան­զուսպ  բա­ցա­կան­չեց. «Ինչ ա­րե­ցի ես»: Ն­րա անձ­նա­գի­րը ամ­ռան խո­տի պես կա­նաչ էր՝ վրան Միաց­յալ Նա­հանգ­նե­րի մեծ կնի­քը, որ պաշտ­պա­նում էր նրա՝ ա­մե­րի­կու­հու ի­րա­վունք­նե­րը, և­ ո­րի հո­վա­նա­վո­րութ­յամբ էլ ին­քը ճա­նա­պար­հոր­դում էր: Ին­չո՞ւ ին­քը ստեց մի այն­պի­սի հար­ցում, որ ան­մի­ջա­կա­նո­րեն առնչ­վում էր իր ան­ձին:

Էն­նը տաք­սի նստեց և գ­նաց «Վիա Վե­նե­տո» հյու­րա­նոց: Խնդ­րե­լով ճամպ­րուկ­նե­րը տա­նել իր սեն­յակ՝ գնաց բար՝ խմե­լու: Կանգ­նա­կի ետ­ևում նստած էր մի ա­լե­խառն ա­մե­րի­կա­ցի՝ լսո­ղա­կան սպա­րա­տը ա­կան­ջին: Նա միայ­նակ էր, և­ ինքն էլ ա­սես ձանձ­րա­նում էր իր միայ­նութ­յու­նից: Ի վեր­ջո, նա շրջվեց դե­պի էն­ը և հույժ քա­ղա­քա­վա­րի հարց­րեց՝ արդ­յոք նա ա­մե­րի­կու­հի է:

— Ա­յո՛:

— Եվ ինչ­պե՞ս է, որ այս­քան լավ եք խո­սում ի­տա­լե­րեն:

— Ես այս­տեղ եմ բնակ­վում:

— Ս­թե­բընս, Չար­լի Ս­թե­բընս, ա­սաց նա,- Ֆի­լա­դել­ֆիա:

— Շատ հա­ճե­լի է, ա­սաց Է­նը, իսկ ա­վե­լի կոնկ­րե՞տ:

— Դե, ես ծնվել եմ Ֆի­լա­դել­ֆիա­յում, սա­կայն քա­ռա­սուն տա­րի է՝ այն­տեղ չեմ ե­ղել: Ես բնակ­վում եմ Կա­լի­ֆոր­նիա­յում՝ Շո­շո­նում: Այն ան­վա­նում են դար­բաս­ներ դե­պի Մահ­վան հո­վիտ: Կինս Լոն­դո­նից է, Ար­կան­զաս նա­հան­գից: Հա-հա: Աղ­ջիկս սո­վո­րել է վեց նա­հանգ­նե­րի դպրոց­նե­րում՝ Կա­լի­ֆոր­նիա­յի, Վա­շինգ­թո­նի, Նե­վա­դա­յի, Հ­յու­սի­սա­յին և Հա­րա­վա­յին Դա­կո­տա­յի և Լո­ւի­զիա­նա­յի: Մի­սիս Ս­թե­բըն­սը մա­հա­ցել է ան­ցած տա­րի,  դե, ես էլ մտա­ծե­ցի մի քիչ աշ­խարհ տես­նել:

Աստ­ղերն ու զո­լե­րը[4], թվում էր, շուր­ջա­նա­կի պտտվում էին ա­մե­րի­կա­ցու գլխա­վեր­ևում, և Էն­ը հի­շեց, որ Ա­մե­րի­կա­յում տերև­ներն ար­դեն կո­րա­նում են ճյու­ղե­րի վրա:

— Որ­տե՞ղ եք հասց­րել լի­նել, — հարց­րեց Էն­նը:

— Գի­տեք, ես ինքս էլ չգի­տեմ: Կա­լի­ֆոր­նիա­յի տու­րիս­տա­կան գոր­ծա­կա­լութ­յու­նում ինձ վստա­հեց­րին, որ ճա­նա­պար­հոր­դե­լու եմ մի խումբ ա­մե­րի­կա­ցի­ներ ըն­կե­րակ­ցութ­յամբ: Հայտն­վե­լով ինք­նա­թի­ռում՝ հաս­կա­ցա, որ մեն-մե­նակ եմ: Այլևս եր­բեք այդ­պես չեմ ճա­նա­պար­հոր­դի: Պա­տա­հում է՝ օ­րե­րով չես լսի, որ գեթ մի հո­գի պատ­շաճ անգ­լե­րեն խո­սի: Ա­հա թե ին­չու, եր­բեմն նստում եմ իմ սեն­յա­կում ու ինքս ինձ հետ խո­սում՝ անգ­լե­րեն լսե­լու հա­ճույ­քի հա­մար:  Օ­րերս Ֆ­րանկ­ֆուր­տից ուղ­ևոր­վե­ցի Մ­յուն­խեն, և հա­վա­տա­ցե՛ք, ավ­տո­բու­սում չկար  մե­կը, որ խո­սեր անգ­լե­րեն: Մ­յուն­խե­նից գնա­ցի Ինսբ­րուկ, նույն ի­րա­կա­նութ­յունն էր: Հե­տո Ինսբ­րու­կում ես տե­ղա­փոխ­վե­ցի Վե­նե­տիկ ուղ­ևոր­վող ավ­տո­բու­սը, ո­րում ևս չլ­սե­ցի ոչ մի անգ­լե­րեն բառ, մինչև Կոր­տի­նա­յից մեզ միա­ցան մի խումբ ա­մե­րի­կա­ցի­ներ: Բայց հյու­րա­նոց­նե­րից չեմ դժգո­հում: Այն­տեղ սո­վո­րա­բար միշտ էլ հա­ղոր­դակց­վում են անգ­լե­րե­նով, իսկ ես լա­վա­գույն հյու­րա­նոց­նե­րում եմ իջ­ևա­նել:  Էն­ին թվում էր, որ մայ­րա­քա­ղա­քա­յին  ներք­նա­հար­կում բա­րի ա­թո­ռա­կին նստած այս ան­ծա­նոթ ա­մե­րի­կա­ցին  հա­տու­ցում էր իր հայ­րե­նի­քի սխալ­նե­րի փո­խա­րեն: Նա ա­սես շո­ղում էր՝ լի ազն­վութ­յամբ ու բա­րութ­յամբ:

Բա­րում միաց­ված էր Վե­րո­նա­յի ա­մե­րիկ­յան Զի­նված ու­ժե­րի ռա­դիոա­լի­քը, ո­րով հնչում էր Star Dust — ը:

— Star Dust, — ա­սաց ա­մե­րի­կա­ցին: —  Դե, կար­ծում եմ՝ դուք գի­տեք: Այն գրել է իմ ըն­կե­րը՝ Հոգի Քար­մայք­լը: Միայն այս եր­գը հե­ղի­նա­կե­լու հա­մար նա ստա­նում է տա­րե­կան վեց-յոթ հա­զար դո­լար հո­նո­րար: Մենք լավ ըն­կեր­ներ ենք: Ճիշտ է, ես երբ­ևէ չեմ տե­սել նրան, սա­կայն մշտա­պես նա­մա­կագ­րա­կան կա­պի մեջ եմ: Կար­ծում եմ՝ Ձեզ հա­մար ծի­ծա­ղե­լի է, որ ես ու­նեմ ըն­կեր, ում գո­նե մեկ ան­գամ  չեմ էլ տե­սել, սա­կայն Հո­գին իս­կա­կան ըն­կեր է:

Ն­ման հայ­տա­րա­րութ­յու­նը Էն­ին թվաց ա­վե­լի մե­ղե­դա­յին ու ազ­դե­ցիկ, քան հնչող ե­րաժշ­տութ­յու­նը: Տ­ղա­մար­դու և՛ բա­ռե­րի հեր­թա­գա­յութ­յու­նը, և՛ դրանց միջև կա­պի բա­ցա­կա­յութ­յու­նը, և՛ խո­սե­լու ռիթ­մը ա­սես իր հայ­րե­նի ե­րաժշ­տութ­յան ար­տա­հայ­տութ­յու­նը լի­նեին: Եվ նա հի­շեց, թե ինչ­պես էր դեռ աղջ­նակ գդալ­նե­րի գոր­ծա­րա­նի առջև կու­տակ­ված թե­փե­րի մո­տով գնում իր լա­վա­գույն ըն­կե­րու­հու տուն: Եր­բեմն, երբ ճամ­փա էր ընկ­նում կե­սօ­րից հե­տո, ստիպ­ված էր լի­նում սպա­սել եր­կա­թու­ղու ան­ցու­ղում, մինչև բեռ­նա­փո­խադ­րող գնաց­քը անց­ներ: Սկզ­բում հեռ­վից ե­կող ձայ­նը նման էր քա­մի­նե­րով լի քա­րան­ձա­վի գվվո­ցի, հե­տո լսե­լի էր դառ­նում  եր­կա­թի դղրդյու­նը ու ա­նիվ­նե­րի շաչ­յու­նը: Բեռ­նա­տարն անց­նում էր կա­տա­ղի ա­րա­գութ­յամբ, մրրկան­ման: Էն­ը խի­զա­խում էր կար­դալ վա­գոն­նե­րի վրա­յի գրվածք­նե­րը: Եվ դա ա­նում էր՝ մտա­ծե­լով ոչ թե այն խոս­տում­նա­լից ու հու­սաա­ռատ ա­պա­գա­յի հա­մար, որ ճա­նա­պար­հի վեր­ջում  պի­տի լի­ներ, այլ այն մա­սին, թե որ­քան լայ­նար­ձակ ու ա­նընդգր­կե­լի է իր հայ­րե­նի­քը. Բո­լոր նա­հանգ­նե­րը՝ ցո­րե­նի նա­հանգ­ներ, նավ­թի նա­հանգ­ներ, ա­ծու­խի, ծո­վափն­յա նա­հանգ­ներ, անց­նում էին եր­կա­թու­ղով, իր աչ­քի ա­ռաջ, ու նա շա­րու­նա­կում էր կար­դալ՝ Հա­րա­վօվ­կիա­նոս­յան, Բալ­տի­մոր և Օ­հա­յո, նի­կե­լա­պատ վա­գոն, Ն­յու Յոր­քի կենտ­րո­նա­կան, Մեծ Արևմտ­յան, Ռոք Այ­լենդ, Սան­տա ֆե, Լա­կա­վան­նա, Փեն­սիլ­վա­նիա, չըխկ-չրըխկ և վերջ…

— Մի՛ լա­ցեք, լե­դի, — խնդրում էր միսtր Ս­թե­բըն­սը,- մի՛ լա­ցեք:

ժա­մա­նակն էր տուն գնա­լու: Նույն օ­րը նա տոմս պատ­վի­րեց. ինք­նա­թիռն այդ գի­շեր վայ­րէջք էր կա­տա­րե­լու Օր­լիում, այն­տե­ղից մեկ այլ չվեր­թով է­նը հաս­նե­լու էր Այդլ­վայդ: Ցա­մա­քի եր­ևա­լուց դեռ շատ ա­ռաջ Էն­ը ամ­բողջ մարմ­նով սկսեց ցնցվել: Նա տուն էր գնում, տուն: Սիրտն ա­սես կո­կոր­դում տրո­փեր: Որ­քան մուգ ու սառն էին թվում Ատ­լանտ­յան օվ­կիա­նո­սի ջրերն այդ­քա՜ն տա­րի­ներ անց: Ա­ռա­վոտ­յան լույ­սի ներ­քո ինք­նա­թի­ռից սկսե­ցին նշմար­վել հնդկա­ցիա­կան ա­նուն­նե­րով կղզի­ներն և­ ան­գամ Լոնգ Այ­լեն­դի տնե­րը՝ դա­սա­վոր­ված վաֆ­լե աղ­յու­սակ­նե­րի նման: Ինք­նա­թի­ռը պտույտ գոր­ծեց և վայ­րէջք կա­տա­րեց: Էն­ը պլա­նա­վո­րել էր հենց օ­դա­նա­վա­կա­յա­նում գտնել ճա­շա­րան ու պատ­վի­րել խո­զա­պուխ­տով, հազարի թեր­թիկ­նե­րով և շեր­տա­տած լո­լի­կով սենդ­վիչ: Մի ձեռ­քով ա­մուր բռնե­լով փա­րիզ­յան անձր­ևա­նո­ցը, մյու­սով՝ սիե­նա­կան պա­յու­սա­կը՝ նա կանգ­նել էր ինք­նա­թի­ռի ել­քի մոտ ու սպա­սում էր իր հեր­թին: Բայց հենց աս­տի­ճան­նե­րի վրա, իր հռո­մեա­կան կո­շի­կով  հայ­րե­նի հո­ղին դեռ չդի­պած, նա լսեց,  թե ինչ­պես էր հա­ջորդ ան­գա­րում կանգ­նած DG-7 ինք­նա­թի­ռի վրա աշ­խա­տող ար­հե­տա­վո­րը եր­գում՝           

Օ՜հ, միա­սեր Ի­զա­բել­լա

Երբ եր­կինքն է պարզ­կա..

Նա այդ­պես էլ դուրս չե­կավ օ­դա­նա­վա­կա­յա­նից: Գ­նե­լով ետ­դար­ձի տոմս դե­պի Օր­լի՝գ­նաց կրկին հա­մալ­րե­լու այն հար­յու­րա­վոր և հա­զա­րա­վոր ա­մե­րի­կա­ցի­նե­րի շար­քե­րը, ո­րոնք եր­ջա­նիկ կամ ա­պեր­ջա­նիկ սփռված են ողջ Եվ­րո­պա­յում, ա­սես  ժո­ղո­վուրդ, որ ի­րա­պես ան­հայ­րե­նիք է: Ա­հա նրանք՝ ե­րե­սունն են. քայ­լում են Ինսբ­րու­կի փո­ղո­ցով ու ան­հե­տա­նում: Ն­րանք խմբվում են Վե­նե­տի­կի կամր­ջին ու չքա­նում: Ն­րանց ձայ­նը լսե­լի է կետ­չուպ խնդրե­լիս Gasthaus[5]-ում, որ բարձ­րա­դիր տե­ղան­քում է: Ն­րանց կա­րող եք տես­նել Պոր­տո Սան Ս­տե­ֆա­նո­յի խո­րունկ ջրե­րում՝ դի­մակ­նե­րով ու սու­զակ­նե­րով դե­պի ծո­վի քա­րան­ձավ­նե­րը լո­ղա­լիս:

Ա­շունն էն­ը անց­կաց­րեց Փա­րի­զում: Հե­տո նրան տե­սան Կիցբ­յու­հե­լում: Նա Հ­ռո­մում էր՝ ձիե­րի ցու­ցա­հան­դես-վա­ճառ­քին և Սիե­նա­յում՝ պա­լիո­յի[6] օ­րե­րին: Նա դա­տա­պարտ­ված էր մշտա­պես լի­նելու շարժ­ման մեջ և­ ա­մեն գի­շեր ե­րա­զել խո­զա­պուխ­տով, հազարի թեր­թիկ­նե­րով ու շեր­տա­տած լո­լի­կով սենդ­վի­չի մա­սին:

Ծանոթագրություն

[1] «Gritti Palace»-ը կառուցվել 1475թ.-ին Մեծ Ջրանցքի (Կանալե Գրանդե) ամենագրավիչ հատվածներից մեկում:

[2]  Լեգենդի համաձայն՝ լեդի Գոդիվան եղել է անգլիացի կոմս Լեոֆրիկի գեղեցկուհի կինը: Մի անգամ հարբած Լեոֆրիկը խոստանում է ծանր  հարկերը իջեցնել, եթե կինը ձիու վրա մերկ պտտվի Քովենթրիի փողոցներով: Գոդիվան դիմում է այդ քայլին: Եվ ոչ մի բնակիչ դուրս չի նայում՝ բացի Թոմ անունով մեկից, որը նույն պահին կուրանում է: Լեոֆրիկը, իր խոսքի համաձայն, իջեցնում է հարկերը:

Սուրբ Ագնեսը, հրաժարվելով ամուսնանալ հռոմեացի պրետոր Սիմֆրոնի որդու հետ, տարվում է հասարակաց տուն և մերկացվում: Սակայն այդ պահին նրա վարսերը հանկարծ երկարում են ու թաքցնում մերկ մարմինը, իսկ երբ Սիմփրոնի տղան փորձում է տիրել նրան, ընկնում է գետնին և կուրանում:

[3] Բարի գալուստ, ի՜նչ հաճելի է:

[4] Նկատի ունի Ամերիկայի ազգային դրոշը:

[5] Հյուրանոց (գերմ.)

[6] Palio ( Palio du Siena)- իտալական ազգային տոն, որ նշվում է Սիենայում սկսած 1656 թվականից տարվա մեջ երկու անգամ՝ հուլիսի 2-ին և օգոստոսի 16-ին: Այս տանի ընթացքում կազմակերպվում են ձիարշավներ և գունագեղ շքերթներ:

Թարգմանությունը՝  Նունիկ Ավետիսյանի